روز یکشنبه ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۱، برابر با ۱۶ مه ۲۰۲۲، شرکتی اسرائیلی «امیج ستلایت اینترنشنال» (Image Satellite International) تصاویر ماهواره‌ای از نتیجه حمله هوایی اسرائیل به منطقه مصیاف در سوریه در تاریخ جمعه، ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۱، منتشر کرد. بر اساس این تصاویر، یک ساختمان که در حقیقت پوششی بر ورودی‌های سه تونل به تاسیسات مرکز تحقیقات و توسعه موشک‌های بالیستیک سوریه متعلق به صنایع مهمات‌سازی این کشور بود، منهدم و ورودی‌های این تونل‌ها مسدود شدند. احتمالا به برخی از تجهیزات داخل آن‌ها نیز آسیب وارد شده است.
انهدام تونل‌هایی که سپاه برای مرکز تحقیقات دفاعی سوریه ساخته بود
ساخت این تونل‌ها در سال ۱۳۹۶ پس از یک حمله هوایی اسرائیل به تاسیسات ساخت و مونتاژ موشک و راکت صنایع مهمات‌سازی سوریه در این منطقه آغاز شد. اما دیری نپایید که ورودی این تونل‌ها در تاریخ ۱۳ شهریور ۱۳۹۷ هدف حملات نیروی هوایی اسرائیل واقع شد. پس از آن، نیروی هوایی اسرائیل چهار بار دیگر به مصیاف حمله کرد که اهداف آن‌ها عمدتا ساختمان‌های مراکز توسعه و تحقیقات دفاعی، سالن‌های مونتاژ و ساخت موشک بالیستیک و کلاهک‌های جنگی آن و محل استقرار مهندسان و متخصصان موشکی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران و همچنین معاونت جهاد خودکفایی فرماندهی موشکی نیروی هوافضای سپاه بودند.
پیش از حمله جمعه، ششمین حمله هوایی صورت‌گرفته به مصیاف در روشنایی روز و در ساعت ۱۹ به وقت محلی در تاریخ ۲۰ فروردین ۱۴۰۱ انجام شد اما در آن، به این تاسیسات زیرزمینی آسیبی وارد نشد. حمله‌ای که در آن اسکادران‌های ۲۰۱ و ۲۵۳ نیروی هوایی اسرائیل از پایگاه ۲۵ هوایی مستقر در رامون شرکت داشتند. این اسکادران به جنگنده‌های ضربتی اف-۱۶آی سوفا (F-16I Sufa) مجهز بودند که خلبانان و ناوبرهای آن‌ها به منظور آماده‌سازی برای اجرای این حمله هوایی، در رزمایش ارابه‌ران-۲۰۲۲ (Iniochos-2022) در یونان شرکت کرده بودند.
برخلاف حمله ۲۰ فروردین، در حمله روز جمعه نیروی هوایی اسرائیل به مصیاف، نیروی پدافند هوایی ارتش عربی سوریه در آماده‌باش کامل به سر می‌برد و به همین دلیل موفق شد شمار قابل‌توجهی از موشک‌های هوابهسطح شلیکی از جنگنده‌های اسرائیلی را منهدم کند اما نتوانست مانع از موفقیت این حمله هوایی شود. در نتیجه درگیری سامانه‌های پدافندی سوری با جنگنده‌های اسرائیلی، این جنگنده‌ها با استفاده از موشک‌های کروز دلیله شماری از آن‌ها را هدف قرار دادند و در نتیجه پنج افسر نیروی پدافند ارتش عربی سوریه را کشتند. در این گزارش، به بررسی این حمله هوایی و مراحل آن می‌پردازیم.
هدف از ساخت تاسیسات زیرزمینی در مصیاف چه بود؟
نخستین حمله نیروی هوایی اسرائیل به تاسیسات موشک‌سازی مصیاف در تاریخ ۱۹ شهریور ۱۳۹۶ صورت گرفت. در جریان آن حمله، یک مرکز ساخت و مونتاژ موشک‌های بالیستیک در چهار کیلومتری شمال شرق مصیاف هدف موشک‌های کروز دلیله قرار گرفت و ۹ سوله، یعنی حدود ۵۰ درصد از تاسیسات این مرکز، با استفاده از حداقل ۱۰ موشک کروز منهدم شدند. پس از آن، یگان‌های مهندسی اعزامی از طرف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ساخت تاسیساتی زیرزمینی در نزدیکی آن مرکز را آغاز کردند.
هدف از ساخت تاسیسات زیرزمینی در تاسیسات موشک‌سازی مصیاف محافظت از دست‌کم بخشی از تاسیساتی بود که همواره در معرض خطر حملات هوایی اسرائیل قرار دارند. با قراردادن این تاسیسات در زیر کوه‌های غرب مصیاف می‌شد از آن‌ها در برابر حملات هوایی اسرائیل محافظت کرد؛ اما دیری نپایید که نیروی هوایی اسرائیل پس از کشف عملیات ساخت‌وساز در زیر یکی از کوه‌های منطقه، در تاریخ ۱۳ شهریور ۱۳۹۷ به آن‌ها حمله کرد و در نتیجه آن، یک سازه که روی ورودی این تونل‌ها قرار داشت هدف اصابت موشک‌های هوابهسطح قرار گرفت. این حمله هوایی تنها توانست این سازه را تخریب و ورودی این تونل‌ها را به‌وضوح به نمایش بگذارد اما به داخل این تاسیسات آسیبی نرسید.
پس از آن دیری نپایید که سازه پنهان‌کننده عملیات ساخت‌وساز زیرزمینی و همچنین ورودی تونل‌ها بار دیگر روی آن‌ها ساخته و روند ساخت‌وساز این تاسیسات زیرزمینی از سر گرفته شد. با وجود آنکه نیروی هوایی اسرائیل چهار بار دیگر به مصیاف حمله کرد، همچنان به این تاسیسات آسیبی نرسید. امری که می‌تواند ناشی از دشواری هدف گرفتن آن به علت موقعیت جغرافیایی محل ورودی تونلهای این تاسیسات زیرزمینی باشد.
ورودی این تاسیسات زیرزمینی روی دامنه کوه و درون دره‌ای واقع در جنوب غرب شهر مصیاف قرار دارد. امکان هدف قرار دادن آن‌ها با موشک کروز دلیله به‌راحتی وجود دارد؛ موشکی که با برنامه‌ریزی در سامانه ناوبری، می‌توان امکان پرواز آن در مناطق کوهستانی و داخل دره‌های شمال لبنان و غرب سوریه را ممکن کرد؛ اما سر جنگی ۱۸۷ کیلوگرمی این موشک نمی‌تواند سازه پوشاننده آن را کاملا تخریب کند. بنابراین برای این هدف به استفاده از یک یا چند موشک هوا به سطح با سر جنگی بزرگ‌تر یا یک یا چند بمب قدرتمند نیاز است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
احتمال آن وجود دارد که جنگنده‌های شرکت‌کننده در این عملیات با استفاده از موشک‌های هوابهسطح پاپ آی (PopEye) که دارای سر جنگی قدرتمند ۳۴۰ تا ۳۶۰ کیلوگرمی‌اند، این تاسیسات را هدف قرار داده باشند. اگر به جای بمب از چنین موشکی استفاده شده باشد، جنگنده‌های شرکت‌کننده در عملیات باید در فاصله ۷۸ کیلومتری از هدف و از زاویه و ارتفاع مناسب موشک خود را شلیک کرده باشند. همچنین پس از شلیک موشک باید در ارتفاعی که ناوبر در کابین عقب جنگنده بتواند با سامانه ارتباطی با موشک ارتباط برقرار کند پرواز کنند. افسر ناوبر در کابین عقب جنگنده می‌تواند در فاز نهایی برخورد موشک به سازه، سمت و جهت آن را در صورت نیاز اصلاح کند. این امر از طریق دوربین فروسرخ تعبیه‌شده روی دماغه موشک ممکن است.
انهدام و سرکوب پدافند هوایی سوریه در جریان حمله به مصیاف
به دلیل اجرای رزمایش یک ماهه نیروی دفاعی اسرائیل به نام ارابه‌های آتش (Chariots of Fire) با هدف شبیه‌سازی یک جنگ تمام‌عیار با ایران و نیروهای نیابتی سپاه قدس، نیروی پدافند هوایی ارتش عربی سوریه در آماده‌باش کامل قرار داشت. نیروهای مسلح سوریه حمله هوایی به اقصی نقاط سوریه به‌خصوص تاسیسات مراکز تحقیقات، توسعه و ساخت موشک‌های بالیستیک و سایر تسلیحات سوریه در منطقه مصیاف را پیش‌بینی می‌کردند.
در سال‌های اخیر، سامانه‌های پدافند موشکی سوریه تنها توانست در یک مورد و آن هم در تاریخ ۲۱ بهمن ۱۳۹۸ به یک فروند جنگنده اف-۱۶ آی سوفا به شماره ۸۶۸ از اسکادران ۲۰۱ نیروی هوایی اسرائیل آسیب برساند. به همین دلیل، نیروی هوایی اسرائیل عملیات سرکوب یا انهدام پدافند سوریه را پیش و در حین عملیات هوایی خود در خاک سوریه با جدیت بسیار اجرا کرد.
در جریان این عملیات‌ها، ناوبرهای جنگنده‌های ضربتی شرکت‌کننده در حملات هوایی اعم از اف-۱۵ آی‌رآم (F-15I Ra’am) و اف-۱۵ آی سوفا (F-16I Sufa) با استفاده از سامانه‌های جنگال (جنگ الکترونیک) تعبیه‌شده روی جنگنده‌هایشان خود را در برابر موشک‌های هدایت فعال و نیمه‌فعال راداری پدافندی و هوا‌به‌هوا مصون می‌کنند. بنابراین این جنگنده‌ها در برابر خطر موشک‌های زمین به هوای برد متوسط چون اِس-۱۲۵ پچورا-۲ام (S-125 Pechora-2M) و بوک ام۲ئی (Buk M2E) و بردبلند چون اِس-۲۰۰ وی‌ئی (S-200VE) و اس-۳۰۰ پی‌ام۲ (S-300PM-2) سوریه در امان‌اند. اما بازهم در صورت پرواز در ارتفاع پست، در برابر سامانه‌های پدافندی کوتاه‌بردی چون پنتسیر اِس۱ئی و نمونه پیشرفته‌تر آن چون اِس۲ئی آسیب‌پذیرند.
جنگنده‌های اسرائیلی معمولا موشک‌های هوابهسطح و کروز خود را از شمال لبنان و خارج از برد سامانه‌های پدافندی ارتفاع پست و بردکوتاه پانتسیر شلیک می‌کنند و به همین دلیل از گزند پانتسیرها در امان‌اند. اما از آنجا که این سامانه‌ها بیشتر برای مقابله با موشک‌های کروز و تسلیحات نقطه‌زن هواپرتاب استفاده میشوند، لذا می‌توانند موشک‌های شلیک‌شده جنگنده‌های اسرائیلی را منهدم کنند و مانع از برخوردشان به هدف شوند.
به دلیل آنکه سامانه‌های پانتسیر می‌توانند مانعی جدی در برابر حملات هوایی اسرائیل باشند، در صورت مشاهده آن‌ها در منطقه عملیات در جریان فاز سرکوب یا انهدام پدافند هوایی ارتش عربی سوریه، همواره با استفاده از نوعی موشک کروز دلیله مجهز به دوربین فروسرخ در دماغه آن منهدم میشوند. نخست آنکه با شلیک موشک‌های کروز مشقی یا هدف، موقعیت سامانه‌های پدافندی پانتسیر کشف می‌شود و پس از آنکه این سامانه‌ها تمام یا بخشی از ۱۲ موشک ۵۷ئی۶ یا نمونه بردبلند آن یعنی ۵۷ئی۶ئی خود را برای انهدام اهداف پرنده کاذب یا موشک‌های واقعی تلف کردند، در نهایت نیروی هوایی اسرائیل آن‌ها را با استفاده از یک موشک کروز دلیله منهدم می‌کند.
این امر در جریان حمله هوایی روز جمعه رخ داد و در مجاورت روستایی به نام السويده در پنج کیلومتری جنوب شرق ورودی تاسیسات زیرزمینی مرکز تحقیقات و توسعه مصیاف، یک سامانه پدافند موشکی پانتسیر اِس۲ئی نیروی پدافند ارتش عربی سوریه با یک موشک کروز دلیله اسرائیلی منهدم شد و سه نفر خدمه این سامانه کشته شدند. همچنین شماری دیگر از این موشک‌های کروز برای از کار انداختن یا انهدام سامانه‌های پدافندی دیگر در منطقه شلیک شدند که به مرگ دو افسر دیگر پدافندی ارتش عربی سوریه منجر شد.
برای نگارنده مشخص نیست آیا نیروی هوایی اسرائیل قصد انهدام دیگر تاسیسات مجموعه کارخانه‌ها و مراکز تحقیقات و توسعه تسلیحات سوریه در منطقه مصیاف را داشت یا خیر اما آنچه مشخص است این نیرو دست‌کم توانست ورودی تاسیسات زیرزمینی آن را با موفقیت هدف قرار دهد؛ تاسیساتی که رژیم جمهوری اسلامی ایران میلیون‌ها دلار بودجه برای ساخت آن‌ها در سوریه هزینه کرد و حالا در حمله هوایی اسرائیل به‌شدت آسیب‌دیده‌اند؛ آسیبی که به‌طور قطع به صرف مبالغ هنگفت دیگری برای بازسازی دوباره آن‌ها در آینده منتهی خواهد شد.
